HISTORI E KEQE NË TIRANË

Titulli i romanit thotë diçka, por jo shumë. “Brutta storia a Tirana” (botuar në italisht nga Besa, 2015) është një roman i veçantë, që nuk mund të kategorizohet lehtë.

BOLERO

Pavarësisht se rrëfimtari e deklaron që në fillim se romani nuk do të jetë narrativë e një aventure, por aventurë narrative, lexuesi mezi pret të mësojë se ç’i ndodh atij tipit rreth të tridhjetave, që zbret shkallët e stacionit të metrosë së New York-ut, tek kryqëzimi i avenysë së 7-të dhe rrugës 40 në Manhattan, por që i zhytur në leximin e gazetës nuk ia vë veshin njoftimit për aksidentin e ndodhur diku në Brooklyn.

PASOJAT E KËMBIMIT

Ndodh shpesh të dëgjojmë lajme për turistë të gënjyer anembanë kryeqyteteve të botës. Kuponë marramendës për një pije freskuese, rrogë mujore që shkojnë për një rrugë taksie, komisione të ekzagjeruara këmbimi valutor, paradhënie online për hotele fantazma, e kështu me radhë.

MA VODHËN DAJTIN

Asgjë nuk më befasoi derisa mbërrita para pallatit tim në Tiranë. Turma me shqiptarë me prejardhje nga vende të ndryshme të botës, komunikimet në gjuhë të ndryshme me shqipen si lingua franca, pritja e gjatë në aeroport, radha me tipa që të kalojnë përpara pa të pyetur, radha me tipa që tregojnë për fitime parash, duartrokitja çliruese kur avioni preku tokën.

KUTIA E SHKREPËSES

Ishte prezantim libri por u shndërrua në moment refleksioni për kohën e totalitarizmit shqiptar, pasojat e tij deri në ditët e sotme dhe rolin e kulturës në Shqipërinë aktuale. Në librarinë Fandango të Romës erdhën plot dashamirës të letërsisë shqiptare për të dëgjuar fjalët e Fatos Kongolit, autorit të romanit “Jetë në një kuti shkrepësesh”, që tani vjen në duart e lexuesit italian, me përkthim të Caterina Zuccaro, me titullin “La vita in una scatola di fiammiferi” (Rubbettino Editore).

VLERËSIM I MERITUAR

Costante Italo Fortino, studiues i mirënjohur i letrave shqipe e profesor i gjuhës dhe i letërsisë shqipe në Universitetin “L’Orientale” të Napolit mori çmimin “Mjeshtër i madh”.

VIZIONARI ME KRAHË

Dje, në mjedisin e këndshëm të librarisë Fandango, në qendër të Romës, u prezantua libri i shkrimtarit të mirënjohur Visar Zhiti me titull Il Visionario alato e la donna proibita.

LLOGORET E KRITIKËS

Shkrimin “Restaurimi i Kështjellës” të Xhaxhait e pata printuar për arsye se studime të tilla parapëlqej t’i lexoj në letër. Ka një sërë karakteristikash të tekstit si citimet, bibliografia, fjalët kursive, shënimet, shenjat e pikësimit, nënvizimet, e të tjera marifete filologjike, që praktikisht të detyrojnë ta kesh tekstin përballë në tërësinë e vet, për ta zotëruar e kuptuar më mirë. Pasi e mbarova, shkrimin ia dhashë një mikut tim për ta lexuar *.

KLASIKËT PËRBALLË CICËRIMAVE

Këtë vit, në sallonin e librit në Torino, vendosën të bëjnë një eksperiment. Nisma quhej Twitteratura, një lloj kalku i anglishtes Twitterature, shkrirja midis Twitter dhe letërsisë. Qëllimi, sipas mediave, synonte përmbledhjen e veprave klasike në 140 shkronja, me objektivin përfundimtar që të rinjtë t’i afroheshin letërsisë klasike. Siç mund të pritej, nuk munguan polemikat.

MISTERI PTF

Histori shkronjash, histori e qëndisur, histori e inskenuar, ose histori e rishkruar, rrapa-shtrapa histori për t’u lexuar. Quaje historia e bukurshkrimit shqip, historia dhe imazhi, deri histori e shkruar në rërë. Lajmi dhe fakti: PTF. PTF?! Një aksident leksikor, një fjalë lugat, apo një enciklopedi e papritur. Një fjalë, shumë pështjellime. Misteri i fundit i Lasgushit. PTF? Çfarë presim, le të hapen fjalorët. Opsione të qasjes: fjalë të rekrutuara, fjalë të porositura, plus ça change fjalëformim nga lart.

Bast i vështirë. Ç‘të mos bëjmë? Sekrete, thesare, gërmime. Opsioni i butë: PTF me shkronja të mëdha? Corpus delicti, ose emra, shenja dhe besëtytni. Shkronja kombëtare, porse këto mbishkrime shqip s’janë kotijone leksikore apo ndërrime titujsh. Pak po jo sak. Ngjajnë si fjalë, numra, lodra. Ura e shenjave kalon nga dy fjalëkyçe, dy lexime të një titulli. Punë emrash – Barthes ndihmon -, gjëzë autori, ose punë blogjesh, d.m.th. humbje kohe, lojëra majmunësh. Bjeri t’i biem.